İhracat Sonrası Yurda Para Sokma Limiti ve Banka/Gümrük İşlemleri

Türkiye ekonomisinde ihracat, döviz kazandırıcı işlemlerin temelini oluşturur. Ancak ihracatın yalnızca malların yurtdışına gönderilmesiyle tamamlanmadığını, ihracat bedelinin belirli süre içinde Türkiye’ye getirilmesi gerektiğini birçok ihracatçı gözden kaçırır.

Bu yazıda, 2025 itibarıyla geçerli olan ihracat sonrası yurda para sokma limiti, zorunlu döviz satışı oranı, terkin uygulamaları ve bankacılık ile gümrük süreçlerinin nasıl yürütüleceği adım adım anlatılmaktadır.

1. İhracat Bedelinin Yurda Getirilme Süresi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan İhracat Genelgesi’ne göre, ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde Türkiye’ye getirilmesi zorunludur.

Fiili ihraç tarihi, gümrük beyannamesinin kapanış tarihi olarak kabul edilir.

Belirli ihracat türleri için istisnalar uygulanabilir:

1. Yurtdışı müteahhitlik işleri kapsamında yapılan ihracatlar için bu süre 365 güne kadar uzatılabilir.
2. Sürenin aşılması durumunda idari para cezası (%5’e kadar) uygulanabilir ve firmanın teşvik veya vergi iadesi hakları riske girebilir.
   

2. Zorunlu Döviz Satış Oranı (%25 Kuralı)

Yurda getirilen dövizlerin bir kısmının TCMB’ye satılması zorunluluğu, Türkiye’nin döviz rezerv politikasının parçasıdır.

2025 yılı itibarıyla uygulama şu şekildedir:

İhracat bedelinin en az %25’i, banka aracılığıyla Merkez Bankası’na satılmak zorundadır.

Bu oran 2024 yılında %40’tan %25’e indirilmiştir.

Uygulama, bankalar tarafından İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) veya Döviz Alım Belgesi (DAB) düzenlenerek yürütülür. Belgede belirtilen tutarın %25’lik kısmı otomatik olarak satışa konu edilir.

3. Terkin Limiti ve İstisna Ülkeler

Bazı ihracatlarda bedelin tamamının yurda getirilmesi gerekmeyebilir. Bu durumlara “terkin” denir.

1. 2025 itibarıyla, her bir gümrük beyannamesi için 15.000 ABD Doları’na kadar olan ihracatlar terkin kapsamındadır.
2. Ayrıca TCMB’nin belirlediği 33 ülkeye yapılan ihracatlar “bedelin yurda getirilmesi zorunluluğu”ndan muaftır.
3. Bu istisna listesi ve limitler, dönemsel olarak güncellenir.

4. Gümrük Tarafında Yapılması Gerekenler

İhracat süreci, malın fiilen Türkiye’den çıkışıyla başlar. Gümrük işlemleri doğru yapılmazsa, bedelin yurda getirilmesi aşamasında sorun yaşanabilir.

Aşamalar:

1. İhracat belgelerinin hazırlanması:
   
2. Fatura, paket listesi, taşıma belgeleri (konşimento, air waybill), menşe ve kalite sertifikaları gibi evraklar tamamlanır.
3. Gümrük Beyannamesi (GB) düzenlenmesi:
   
4. Elektronik ortamda BİLGE sistemi üzerinden beyan yapılır. Beyannamedeki tutarlar ve para birimi, ihracat faturasıyla aynı olmalıdır.
5. Fiili ihracat ve beyan kapanışı:
   
6. Mal çıkışı sonrası gümrükte beyan kapanır. Bu tarih, 180 günlük sürenin başlangıcıdır.
7. Belgelerin arşivlenmesi:
   
8. GB örneği, taşıma belgesi, ihracat faturası ileride banka tarafından istenebilir. Hepsi düzenli şekilde saklanmalıdır.

5. Banka Tarafında Yapılması Gerekenler

Yurtdışından ödeme geldiğinde, ihracatçı firmanın bankası bu dövizi ihracat bedeli olarak kayda alır. Bu işlemler TCMB kayıt sistemine bağlanır.

Adım adım banka süreci:

1. Döviz tahsilatı:
   
2. Yurt dışındaki alıcıdan gelen SWIFT/transfer ödemesi banka hesabına ulaşır.
3. Belge teslimi:
   
4. Gümrük Beyannamesi, fatura, konşimento ve ödeme dekontu bankaya iletilir (çoğu banka internet bankacılığından belge yükleme imkânı verir).
5. İBKB veya DAB düzenlenmesi:
   
6. Banka, döviz girişini TCMB’ye bildirir ve belgeyi düzenler. Bu belge, ihracat bedelinin resmi kanıtıdır.
7. Zorunlu döviz satışı işlemi:
   
8. Bedelin %25’i banka tarafından otomatik olarak TCMB’ye satılır; kalan %75 ihracatçının döviz hesabında kalır veya TL’ye çevrilebilir.
9. Belge saklama ve kapanış:
   
10. Banka tarafından verilen İBKB/DAB belgesi, gümrük beyannamesiyle eşleştirilir ve işlem kapanır.

6. Süreçte En Sık Yapılan Hatalar

1. 180 günlük süreyi aşmak: En yaygın hatadır. Banka ve gümrük belgelerinin takibi yapılmazsa süresi dolabilir.
2. İBKB/DAB düzenlememek: Döviz girişi olsa bile belge düzenlenmediyse TCMB’ye bildirilmemiş sayılır.
3. Yanlış eşleştirme: Farklı beyannamelerle gelen ödemelerin karışması, belge hatasına yol açar.
4. Zorunlu döviz satışı oranını uygulamamak: Güncel oran bankadan mutlaka teyit edilmelidir.

7. Pratik Kontrol Listesi (İhracatçı İçin)

✅ Gümrük Beyannamesi kapatıldı mı?

✅ 180 günlük süre dolmadan ödeme geldi mi?

✅ Bankaya GB, fatura ve SWIFT dekontu teslim edildi mi?

✅ İBKB veya DAB düzenlendi mi?

✅ Bedelin %25’i TCMB’ye satıldı mı?

✅ Belgeler muhasebede arşivlendi mi?

8. Özet Tablo (2025 Güncel Bilgiler)

Kural / Uygulama	2025 Durum
Yurda Getirme Süresi	180 Gün
Müteahhitlik İhracat Süresi	365 Gün
Zorunlu Döviz Satışı	%25
Terkin Limiti	15.000 USD
İstisna Ülke Sayısı	33 Ülke
Ceza Oranı	Bedelin %5 i kadar idari para cezası

✅ Tam İstisna Kapsamındaki Ülkeler

Bu ülkelere yapılan ihracatta, ihracat bedelinin yurda getirilmesi zorunluluğu uygulanmamaktadır (istisna kapsamındadır).

1. Afganistan
2. Angola
3. Belarus
4. Benin
5. Cibuti
6. Demokratik Kongo Cumhuriyeti
7. Etiyopya
8. Fildişi Sahili
9. Filistin
10. Gabon
11. Gana
12. Gine
13. Güney Sudan
14. İran
15. Kamerun
16. Kenya
17. Kırgızistan
18. Kongo Cumhuriyeti
19. Kuzey Kore
20. Küba
21. Liberya
22. Lübnan
23. Mali
24. Moldova
25. Nijerya
26. Senegal
27. Somali
28. Sudan
29. Suriye
30. Tacikistan
31. Tanzanya
32. Venezuela
33. Yemen  
    

⚠️ Kısmi İstisna Kapsamındaki (“%50 tasarruf” Uygulaması) Ülkeler

Bu ülkelere yapılan ihracatta, bedelin tamamını getirme zorunluluğu yoktur; yurda getirilmesi gereken tutar daha düşük olabilir.

1. Azerbaycan
2. Cezayir
3. Fas
4. Kazakistan
5. Libya
6. Özbekistan
7. Tunus
8. Türkmenistan
9. Ukrayna  

Sonuç: İhracatta Para Sokma Limiti Artık Stratejik Bir Süreç

2025 itibarıyla Türkiye’de ihracat sonrası para sokma (ihracat bedelinin yurda getirilmesi) yalnızca bir yükümlülük değil, aynı zamanda işletme sermayesi yönetiminin kritik bir parçasıdır.

İhracatçılar, gümrük işlemlerini eksiksiz, banka sürecini disiplinli, belgeleri düzenli yürüttüklerinde hem mevzuata uyum sağlar hem de uluslararası ticarette güvenilirliğini artırır.