Dijitalleşmenin Muhasebe ve Hukuk Dünyasına Etkileri

Dijitalleşme artık iş dünyasında sadece bir kolaylık değil; yasal normların ayrılmaz bir parçası. Türkiye’de 2025 ve 2026 yılları, mali müşavirler, avukatlar, denetçiler ve finans profesyonelleri için elektronik belgelerin, veri güvenliğinin ve yapay zekâ düzenlemelerinin günlük hayatın vazgeçilmez parçası haline geldiği bir dönem olacak.

Gel, bu dönüşümü başlıklar halinde inceleyelim.

1) Muhasebede Dijital Dönüşüm

1.1 E-Belge Zorunlulukları ve Takvim

01.01.2025: e-Defter kapsamı genişletildi. Yeni Tebliğlerle bilanço esasına göre defter tutan işletmeler için e-Defter zorunlu hale geldi .
01.07.2025: 2024 hesap döneminde 3 milyon TL ve üzeri ciroya sahip firmalar için e-Fatura zorunluluğu başladı. Ayrıca, e-ticaret, gayrimenkul, motorlu taşıt ve konaklama gibi belirli sektörlerde 500 bin TL ciro eşiği uygulanıyor .
01.01.2026: e-Fatura/e-Arşiv kapsamı dışında kalan mükelleflerin dahi tüm faturaları elektronik (e-Arşiv) olacak. Böylece kağıt fatura dönemi fiilen kapanıyor .

Etkiler:

Devlet için anlık denetim.
İşletmeler için düşük arşiv maliyeti.
Mali müşavirler için daha az manuel iş, daha fazla stratejik danışmanlık.

1.2 Otomasyon ve Yapay Zekâ

Muhasebe süreçleri artık sadece insan emeğine bağlı değil:

RPA (Robotic Process Automation): Tekrarlayan işler (fatura girişi, banka mutabakatı) yazılımlar aracılığıyla yapılıyor.
Yapay zekâ (AI):
- Hatalı kayıtların anında tespiti,
- KDV uyumsuzluklarının işaretlenmesi,
- Nakit akışı tahminleri ve bütçe optimizasyonu.
Bulut muhasebe: KOBİ’ler için entegratör çözümler hızla yaygınlaşıyor.

💡 Senaryo (2026): 5 milyon TL cirosu olan bir e-ticaret firması, tüm faturalarını e-Fatura olarak düzenleyecek, RPA ile banka mutabakatlarını anında yapacak, yapay zekâ ile de 3 ay önceden nakit açığını görebilecek.

1.3 Uluslararası Standartlarda Dijitalleşme

IFRS Taksonomisi: Finansal raporların XBRL formatında yayımlanması, yatırımcıların ve denetçilerin verilere hızlı erişimini sağlıyor.
Sürekli Denetim: Büyük denetim firmaları artık örnekleme yerine tüm veri seti üzerinde anlık kontroller yapıyor.

2) Hukuk Dünyasında Dijitalleşme

2.1 e-Duruşma

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2020–2024 arasında 2,6 milyondan fazla e-duruşma yapıldı. 2024 yılında tek başına 1,24 milyon e-duruşma gerçekleşti .

Avantajlar: Seyahat masrafı yok, kayıtlar şeffaf, zaman kazanımı yüksek.

2.2 e-Tebligat (UETS)

Zorunluluk: 7201 sayılı Kanun’a göre kamu kurumları, sermaye şirketleri, avukatlar, noterler ve bilirkişiler için elektronik tebligat zorunlu.
Süre: Elektronik tebligat, gönderildiği günü izleyen 5. günün sonunda yapılmış sayılır .

💡 Öneri: Ofislerde mutlaka bir “e-tebligat sorumlusu” atanmalı; günlük kontrol süreci otomatize edilmeli.

2.3 KVKK – Yurt Dışına Veri Aktarımı

2024 düzenlemesi: KVKK Kurulu standart sözleşmeler ve bağlayıcı şirket kuralları getirdi .
Sonuç: Avukatlık büroları ve mali müşavirlik şirketleri, yurt dışına veri aktarımı için özel sözleşmeler yapmak ve teknik önlemleri belgelemek zorunda.

2.4 Yapay Zekâ Düzenlemeleri (AI Act)

01.08.2024: AB AI Act yürürlüğe girdi.
02.02.2025: Yasaklı uygulamalar (kitlesel gözetim vb.) ve AI okuryazarlığı yükümlülükleri başladı.
02.08.2025: Genel amaçlı yapay zekâ sistemleri için şeffaflık ve güvenlik zorunlulukları başladı.
02.08.2026: Yüksek riskli yapay zekâ sistemleri için tam uyum zorunlu hale gelecek .

💡 Örnek: Türkiye’de AB ile iş yapan bir şirket, hukuki belge incelemede kullandığı AI yazılımını sertifikasız çalıştıramayacak.

3) Sürdürülebilirlik ve Raporlama

3.1 IFRS S1 & S2

S1: Genel sürdürülebilirlik riskleri.
S2: İklim değişikliği ile ilgili açıklamalar.
01.01.2024 itibarıyla yürürlükte, Türkiye’de SPK ve KGK uyum çalışmaları yürütüyor .

3.2 AB CSRD’nin Türkiye’ye Etkisi

2024 yılı verileri için 2025’te raporlama zorunluluğu AB’de başladı.
Türkiye’de AB’ye ihracat yapan şirketler çifte önemlilik (hem şirketin çevreye etkisi hem de çevrenin şirkete etkisi) prensibini uygulamak zorunda kalıyor.

💡 Örnek: AB’ye tekstil ihraç eden bir Türk şirketi, karbon ayak izini ölçmek ve raporlamak zorunda.

4) Denetim Boyutu

E-belge sayesinde denetçiler artık örnekleme yerine tüm veriyi inceleyebiliyor.
Yapay zekâ destekli denetim: KDV usulsüzlükleri, ilişkili taraf işlemleri anında işaretleniyor.
Sürdürülebilirlik raporları için bağımsız güvence (önce sınırlı, ilerleyen yıllarda makul güvence) zorunlu hale geliyor.

5) Fırsatlar ve Riskler

Fırsatlar:
✔ Daha hızlı ve ucuz süreçler
✔ Güvenilir raporlama
✔ Yeni danışmanlık alanları (AI, KVKK, sürdürülebilirlik)
✔ Uluslararası pazarda güvenilirlik avantajı

Riskler:
⚠️ E-tebligat sürelerinin kaçırılması
⚠️ Veri güvenliği açıkları ve siber saldırılar
⚠️ Yapay zekânın etik dışı/yanlış kullanımı
⚠️ Uyumsuzluk durumunda ağır cezalar

6) Yol Haritası

İlk 30 gün: e-Belge kapsam analizi, KVKK envanteri, e-tebligat sorumlusu atanması.
31–60 gün: RPA kurulumu, e-duruşma eğitimleri, sürdürülebilirlik veri toplama süreci.
61–90 gün: İlk pilot sürdürülebilirlik raporu, KVKK sözleşmeleri, siber güvenlik tatbikatı.
2026 hazırlığı: AI Act uyumu, bağımsız güvence süreci, tamamen kağıtsız şirket altyapısı.

7) 2025–2026 Öngörüleri

Kâğıtsız Muhasebe: 2026 ile birlikte, kağıt fatura devri kapanacak; muhasebe ve denetim tamamen dijital hale gelecek.
Anlık Vergi Denetimi: GİB altyapısı, anlık veri analiziyle otomatik uyum denetimi yapacak.
AI Uyum Zorunluluğu: AB ile iş yapan Türk şirketleri için AI Act, tedarik zinciri uyumunun ayrılmaz bir parçası olacak.
Sürdürülebilirlik Raporlama Standartlaşması: IFRS S1-S2 göstergeleri Türkiye’de giderek daha çok şirket tarafından uygulanacak.
Hukukta Dijital İşleyiş: e-Duruşma ve e-Tebligat süreçleri, avukatlık bürolarında dijital operasyon yönetimi haline gelecek.

🎯 Sonuç

2025–2026 dönemi, dijitalleşmenin sadece bir “trend” değil, mevzuata dayalı iş standardı haline geldiği yıllardır. Muhasebe, hukuk ve denetim dünyasında başarı, yalnızca uyum değil, teknolojiyi stratejik bir değer üretim aracına dönüştürmek ile mümkün olacak.

Mali müşavirler, avukatlar ve denetçiler için geleceğin anahtar kavramı:

“Dijital Uyum + Stratejik Danışmanlık + Yapay Zekâ Okuryazarlığı”

Çiğdem Makıroğlu

22 Eylül 2025 Pazartesi

Dijitalleşen dünyada güvenilir bilgi kaynağınız.